Duurzame wijnbouw in Alentejo: het verhaal van WASP

Alentejo is warm, uitgestrekt en eeuwenoud. Maar de toekomst van deze Portugese wijnstreek hangt af van hoe wijnmakers vandaag omgaan met water, biodiversiteit en klimaatverandering. Daarom werd in 2015 het Wines of Alentejo Sustainability Programme (WASP) opgericht. Een programma dat verder gaat dan groene labels of een mooi verhaal: het is een praktische gids voor duurzame wijnbouw in een kwetsbare regio.

Wat is WASP?

WASP is een initiatief van de CVRA (Comissão Vitivinícola Regional Alentejana). Het is het eerste regionale duurzaamheidsprogramma in Portugal, en meteen ook een van de meest vooruitstrevende in Europa. Inmiddels doen ruim 600 wijnbouwers en producenten mee, goed voor meer dan 60% van het wijngaardoppervlak in de regio. Er doen juist veel producenten mee, zowel grote als kleine wijnboeren, omdat ze zelf goed de noodzaak kunnen voelen. De Portugese wijnstreek Alentejo is een streek waar veel mensen, met name jongeren, vertrekken. Ze vertrekken uit de dunbevolkte wijnstreek Alentejo naar bijvoorbeeld de Portugese hoofdstad Lissabon.

Naast de leegloop, wat veelal komt door de werkgelegenheid, zien veel boeren de milieuproblemen. Droogte en hitte teisteren de regio, waar het in het binnenland in de zomer goed extreem warm kan worden. Dit is niet alleen slecht voor de druiven. Dit is ook slecht voor de leefbaarheid van de wijnstreek. WASP is gebaseerd op drie pijlers:

1. Milieu. Denk aan watergebruik, bodemgezondheid, biodiversiteit en energieverbruik;

2. Sociaal. Werkgelegenheid, opleiding, gelijkheid en betrokkenheid bij de gemeenschap;

3. Economisch. Gezonde bedrijfsvoering met oog op continuïteit en weerbaarheid.

Elke deelnemer krijgt een praktische toolkit, toegang tot workshops en ondersteuning bij certificering en metingen. Het doel is niet om een vinkje te halen, maar om jaar na jaar beter te worden.

Wat zijn de doelen van WASP?

WASP wil Alentejo positioneren als een wijnregio die duurzaamheid omarmt zonder kwaliteit of identiteit te verliezen. De concrete doelen zijn:

• Vermindering van waterverbruik met slimme irrigatie;

• Behoud van inheemse flora en fauna in en rond de wijngaard;

• Overstap naar hernieuwbare energie en reductie van CO₂-uitstoot;

• Eerlijke, veilige arbeidsomstandigheden voor seizoenswerkers en vast personeel;

• Transparante communicatie over duurzaamheid naar consumenten en afnemers.

Het is een lerend systeem: deelnemers voeren jaarlijks zelfevaluaties uit, waarna ze concrete aanbevelingen krijgen om te verbeteren.

Torre de Palma

Een van de wijnhuizen die actief meewerkt aan WASP is Torre de Palma, gelegen in het noorden van de Alentejo bij Monforte. Op het landgoed worden wijnbouw, gastvrijheid en duurzaamheid naadloos met elkaar verbonden.

Torre de Palma maakt bewuste keuzes op alle fronten:

• In de wijngaard wordt zoveel mogelijk gewerkt zonder herbiciden en met minimale interventie;

• Er wordt gelet op biodiversiteit, met bloemenbedden tussen de druiven en ruimte voor bijen, insecten en vogels;

• De wijnkelder draait op zonne-energie (ze zijn bijna zelfvoorzienend) en gebruikt zwaartekracht in plaats van pompen waar mogelijk;

• In het hotel en restaurant wordt gewerkt met lokale producten, seizoensgroenten en circulaire oplossingen;

• Door het hotel een bestemming te maken (het hotel heeft twee Michelinsterren voor hotels) en evenementen te organiseren creëren ze werkgelegenheid in de regio.

Hun betrokkenheid bij WASP is meer dan een formaliteit. Ze delen hun ervaringen actief met andere wijnmakers en ontvangen regelmatig bezoekers die willen leren over duurzame wijnbouw. Torre de Palma is dan ook één van de eerste leden van WASP.

Waarom is WASP belangrijk?

De Alentejo is een van de heetste wijnstreken van Europa. Klimaatverandering betekent dat water schaarser wordt, ziektedruk verandert en oogsttijden verschuiven. Zonder langetermijnvisie en samenwerking is de regio kwetsbaar. WASP biedt een gezamenlijk raamwerk waarin elke wijnmaker verantwoordelijkheid neemt, op zijn eigen schaal.

Voor horeca en wijnprofessionals betekent dit dat Alentejo-wijnen uit het WASP-programma niet alleen lekker zijn, maar ook met zorg voor mens en milieu zijn gemaakt. Dat voegt waarde toe aan elke wijnkaart en elk gesprek aan tafel. Wil je nog meer lezen over Wines of Alentejo Sustainability Programm? Wil je de wijnen die mee doen aan WASP van Torre de Palma proeven? Wij komen graag bij je langs!