Luxemburgse wijnen: frisse witte wijnen en crémants van auxerrois en elbling
Luxemburg is één van de kleinste landen van Europa. Al sinds de komst van de Romeinen, bijna 2000 jaar geleden, wordt er wijn gemaakt in Luxemburg. De meeste Luxemburgse wijnen zijn witte wijnen. Duitse en Luxemburgse wijnen lijken sterk op elkaar. Dit komt omdat Luxemburg klimatologisch en geologisch sterk op wijnstreken in het westen van Duitsland lijkt. Net zoals bij de meeste wijngebieden is in Luxemburg ook een rivier de belangrijkste levensader voor de wijnbouw.
In Luxemburg is de Moezel de belangrijke rivier, de rivier die de Luxemburgs-Duitse grenst vormt voor 42 kilometer. Ten oosten van de Moezel bevindt zich de Duitse wijnstreek de Moezel. De meeste wijngaarden van Luxemburg liggen in het stroomgebied van de rivier de Moezel, tussen de rivier en Luxemburg Stad. In Luxemburg wordt voor de wijnindustrie vooral de Franse taal gebruikt. Alle wijntermen zijn dan ook in het Frans.
De geschiedenis van Luxemburgse wijn: drie rampjaren
Vanaf de Middeleeuwen is de wijnproductie in Luxemburg beschreven. Vooral interessant zijn de drie rampjaren voor de Luxemburgse wijnindustrie geweest. 1709 was het eerste rampjaar, met een extreem koude winter waardoor een groot deel van de Luxemburgse wijngaarden verloren ging. Het tweede rampjaar volgde in 1815, na het Congres van Wenen, toen duidelijk werd dat Luxemburg afstand moest doen van alle in Duitsland liggende wijngaarden. In deze tijd behoorde Luxemburg toe aan Willem I, de koning van Nederland. Hieruit kwam wel een exportovereenkomst voort. De helft van de Luxemburgse wijn werd in de opvolgende jaren naar Duitsland geëxporteerd. Dit ging jaren zo door tot het derde rampjaar 1914. In 1914 brak de Eerste Wereldoorlog uit en betrokken de Duitsers Luxemburg bij de oorlog. De export van basiswijn naar Duitsland werd gestaakt en Luxemburg was haar grootste afnemer kwijt.
De elbling: de exportdruif voor Duitsland
Tot aan de Eerste Wereldoorlog was vooral de witte elblingdruif aangeplant. Ongeveer 90% van alle hectare was beplant met de elbling, die ook bekend staat onder de naam rhäifrensch. De elbling is nog steeds terug te vinden in Luxemburg en in de Duitse Moezel. Een groot deel van de elbling werd gedurende de Eerste Wereldoorlog gerooid en werd vervangen door de riesling, de auxerrois en de pinot blanc. Ze deden dit om meer te richten op kwaliteitswijn in plaats van de basiswijn die richting Duitsland ging. Tijdens het Interbellum ging het aantal hectare wijnbouw in Luxemburg omlaag van 1.645 in 1914 tot ongeveer 1.000 in 1939. In deze periode nam de export naar België toe. Meer dan de helft van alle Luxemburgse wijn ging richting België. Tegenwoordig maakt Luxemburg ongeveer net zoveel wijn als vroeger. De productie per hectare is tijdens de vorige eeuw flink toegenomen.
Bijna alle wijnen die in Luxemburg gemaakt worden zijn witte wijnen. Een vierde van de wijnen zijn mousserende wijnen, de Luxemburgse crémants. Alle wijnen die in Luxemburg worden gemaakt zijn afkomstig van witte druiven uit het stroomgebied van de rivier de Moezel. Daarmee zijn alle Luxemburgse wijnen Moezelwijnen. Moezelwijn mag in drie landen gemaakt worden. Met name in Duitsland is Moezelwijn een groot begrip vanwege de grote hoeveelheid wijn die er wordt gemaakt. In Frankrijk, waar de Moezel ontspringt mogen ook Moezelwijnen worden gemaakt.
Luxemburg: wijnland van coöperaties
Het land kan misschien klein zijn, toch maakt Luxemburg voor haar oppervlakte veel wijn. In totaal worden er ongeveer 10 miljoen flessen wijn gemaakt op 1.256 hectare. Luxemburg kent veel kleine wijngaarden. Van de ongeveer 500 verschillende wijngaarden in Luxemburg behoort twee derde toe aan één van de zes coöperaties. Wijnboeren laten de druiven groeien en verkopen de oogst door aan een wijnmaker. De frisse witte wijnen en de bubbels die ze in Luxemburg maken zijn culinair bijzondere wijnen. Het ovengrote deel van de wijn is voor binnenlandse consumptie en wordt vooral in de Luxemburgse horeca geschonken. Net zoals in veel Duitse wijnstreken en in de Bourgogne zitten veel wijnmakers in de dorpen gevestigd en hebben ze kleine wijngaarden in de omgeving van hun dorp liggen.
AOP Moselle: Luxemburgse kwaliteitswijnen
Alhoewel Luxemburg niet erg bekend is als wijnland kent het land een grote culinaire traditie. De meeste wijnen uit Luxemburg zijn bestemd voor de lokale markt. Om de kwaliteit van de wijnen uit Luxemburg te waarborgen geeft de overheid een kwaliteitskeurmerk uit voor Luxemburgse wijnen. Het Appellation d‘Origine Protégée – Moselle Luxembourgeoise wordt enkel aan kwalitatief fantastische wijnen toegekend. Dit systeem verving het vorige systeem dat uit 1935 kwam om destijds de wijnproductie een boost te geven. Tegenwoordig wordt er gerekend met een puntensysteem waarbij wijnen minimaal 12 uit 20 punten moeten scoren om het keurmerk te ontvangen. Het puntensysteem werkt als volgt:
- 12/20 – AOP Moselle
- 14/20 – Vin Classé AOP Moselle
- 16/20 – Premier Cru AOP Moselle
- 18/20 – Grand Premier Cru AOP Moselle
Ze wordt vooral toegekend aan witte wijnen en aan crémants, de Franse benaming voor mousserende wijnen. Voor créments bestaan er in Luxemburg twee keurmerken. Het AOP Moselle én het speciale ‘Crément de Luxembourg’, voor alle mousserende wijnen uit Luxemburg dat sinds 1991 bestaat. Een logische beslissing, want ongeveer 25% van de totale productie in Luxemburg zijn bubbels. Er zijn ongeveer 50 verschillende wijnhuizen in Luxemburg die mousserende wijn maken. Veel van deze wijnhuizen zijn coöperaties. Naast de reguliere wijnen en de mousserende wijn wordt er in Luxemburg ook dessertwijnen gemaakt. Hiervoor kent het land drie verschillende wijnstijlen voor zoete dessertwijnen:
- Vendagnes tardives: een late harvest. Een zoete dessertwijn waarvan de druiven laat geplukt worden
- Vin de glace: een wijn die ook bekend staat als Luxemburgse eiswein. Eveneens een zoete dessertwijn die gemaakt worden van bevroren druiven.
- Vin de paille: een zoete dessertwijn die gemaakt wordt van ingedroogde druiven.
Schengen: wijndorp met Europese geschiedenis
De belangrijkste plaats voor de wijnindustrie is het dorp Schengen, waar in 1985 het Schengenverdrag werd getekend. Dit verdrag zorgt ervoor dat het mogelijk is om vrij verkeer te hebben tussen veel Europese landen. In Schengen komt de rivier de Moezel het land in en gaat in het noorden er bij Wasserbillig weer uit. De omgeving van Schengen is licht heuvelachtig, dat vaak een goede basis is voor wijngaarden omdat zo de stand van de zon het meest effectief is. Het Luxemburgse wijnmuseum bevindt zich niet in Schengen, maar in het dorp Ehnen. Bij veel wijngaarden in Luxemburg is het mogelijk de wijn te proeven en te kopen. Naast het bezoeken van de wijngaarden worden er het hele jaar door veel verschillende wijnfestivals georganiseerd. In de zomer worden de meeste wijnfestivals in Luxemburg georganiseerd.
De bodem en het klimaat in Luxemburg: perfect voor een noordelijke wijnstreek
De Luxemburgse wijnstreek is 42 kilometer lang en volgt de stroming van de Moezel. De Moezel zorgt voor het nodige water. Naast de toevoer van water is het in het oosten van Luxemburg ook gemiddeld één tot twee graden warmer dan in de rest van het land. In het noorden van de wijnstreek, rondom Grevenmacher bestaat de bodem vooral uit leisteen. Meer naar het zuiden bestaat de bodem uit mergelgronden. Beide grondsoorten zorgen voor extra frisse wijnen, waarop de riesling, de elbling en auxerrois perfect groeien.
De druiven in het kleine wijnland Luxemburg: de auxerrois, de riesling en de pinots
Luxemburg is een echt wit wijnland. De enige blauwe druif die in Luxemburgse wijngaarden is terug te vinden is de pinot noir. Deze blauwe druif, die ook veel voor witte Champagnes wordt gebruikt, wordt ook in Luxemburg voor mousserende wijnen gebruikt. De meest aangeplante witte druif is aangeplant in Luxemburg is de müller-thurgau met 377 hectare, ongeveer 29% van het totaal. Hierna komen de auxerrois, de riesling, de pinot blanc (weißburgunder), de pinot gris (grauburgunder), de gewürztraminer en de elbling, de echte koningin van Luxemburgse wijnen. De elblingdruif wordt in Luxemburg ook de rhäifrensch genoemd, de oude naam!
De Luxemburgse keuken: wijn & spijs met droge witte wijnen
De Luxemburgse keuken is geen bekende keuken zoals de Franse of de Italiaanse keuken. Toch kent het land enkele culinaire specialiteiten die goed samengaan met de frisse witte wijnen die in het land gemaakt worden. Zoetwatervis en gevogelte zijn populaire ingrediënten voor het diner in Luxemburg. Een specialiteit is Friture de la Moselle, een gerecht waarbij kleine zoetwatervisjes gefrituurd worden. Een andere populaire zoetwatervis is de bekende forel. Dit is een zoetwatervis die perfect samengaat met de bekende rieslingwijn. Maar de riesling wordt voor meer gerechten gebruikt. Zo vormt ze een perfecte combinatie met gevogelte. Zeker met kip. Kip in riesling is een populaire wijn& spijs combinatie die terug te vinden is in Luxemburgse restaurants.
Ook varkensvlees is populair in de Luxemburgse keuken. Het varkensvlees is terug te vinden bij gekookte gerechten. Luxemburgse gerechten zoals judd mat gaardebonen en verschillende bereidingen met ham. Maar varkensvlees is zeker ook terug te vinden bij de charcuterie. Denk hierbij aan verschillende varianten paté en worsten. Hoewel bij vlees vaak aan rode wijn wordt gedacht past een frisse witte wijn daar goed bij. De Luxemburgse crémants gaan natuurlijk altijd goed bij feestelijke momenten.
Wijntoerisme in Luxemburg: op wijnreis naar Luxemburg
Luxemburg is een onbekend wijngebied dat op slechts vier uur rijden vanaf Utrecht ligt. Dat het zo dichtbij ligt maakt Luxemburg een ideale plek voor een wijnvakantie dicht bij huis. Zowel Luxemburg Stad als een dorp zoals Remich of Grevenmacher in de echte wijnstreek gelegen langs de Moezel zijn een perfecte plaatsen om te overnachten. Op veel plekken zijn gidsen met de lokale feesten, proeverijen én wijngaarden te vinden.
Bijna alle Luxemburgse wijngaarden zijn Franstalig, maar bij de meeste kleine wijnhuizen heeft men in het buitenland gestudeerd en is Engels geen enkel probleem. In de wijnstreek zelf is helemaal ideaal, in verband met rijden en alcohol. Zeker wanneer er wijnfestivals zijn kunnen de hotels snel vol zitten. Wanneer er geen wijnfestivals zijn is het gemakkelijk om wijngaarden zelf te bezoeken. Zeker bij één van de grote coöperaties is het makkelijk om langs te gaan. Op verschillende tijdstippen organiseren zij een rondleiding en een proeverij. Op de website van Visit Moselle staat veel informatie.
Wil je nog meer genieten van kleine flessen wijn en eten? Volg ons op Instagram! Op Instagram houden we je op de hoogte over alles van Halfes en geven je inspiratie om nog meer te genieten!
Ben je op zoek naar kleine flessen wijn uit Luxemburg?
Bronnen
- Visit Moselle
- Trausch, Gilbert (1992). Histoire du Luxembourg. Hatier. pp. 129–130.