Wijnland België: alles wat je moet weten over de wijnbouw in België en Belgische witte en rode wijnen
België staat net zoals Duitsland bekend als echt bierland. Maar door de klimaatverandering is de wijnbouw weer terug in België. Belgische wijnen zijn de laatste jaren steeds beter geworden. De kwaliteit van de Belgische wijnen is bijzonder goed. Zeker de wijnen uit de officiële Belgische wijnstreken die door de Europese Unie goedgekeurd zijn bijzonder lekker. Het aantal Belgische wijngaarden is de laatste gigantisch toegenomen: van 72 hectare in 2006 naar 343 hectare in 2017 en 441 hectare wijngaarden in 2019. Dat is genoeg voor ongeveer een miljoen flessen Belgische wijn van 75cl. De meeste wijnen in België zijn bubbels en worden gemaakt van de bekende chardonnaydruif.
Vlaanderen en Wallonië maakten in 2017 allebei ongeveer de helft. Vlaanderen heeft ruim twee derde van de oppervlakte aan wijngaarden heeft. Veel meer dan Wallonië. De verklaring hiervoor kan de lagere temperatuur in Vlaanderen zijn en het aantal recent aangeplante wijngaarden. De Belgische wijnen zijn vooral mousserende wijnen. 45% van de Belgische wijnen zijn schuimwijnen. Daarna komen Belgische witte wijnen (36% van het totaal). Rode wijn uit België is goed voor 15% van de Belgische wijn en 4% van de wijn is rosé.
Belgie: snelst groeiend wijnland in Europa
De vooroordelen over Belgische wijn (en ook Nederlandse wijn) dat ze zuur is aan het verdwijnen. Belgische wijnen zijn goed en zeker nu er ook daadwerkelijk potentie in zit zijn de Belgen zich meer gaan interesseren voor Belgische wijnen. Het aantal wijngaarden dat gastronomische wijnen maakt groeit de laatste jaren. Het aantal hectare van 441 in 2019 is binnenkort waarschijnlijk achterhaalde informatie omdat er veel wijngaarden klaar worden gemaakt voor de toekomst. Naar schatting zijn er dan 615 hectare wijngaarden in België. Vooral professionele wijngaarden worden groter de laatste jaren.
De geschiedenis van Belgische wijnen: van de Romeinen tot de Kleine IJstijd
In de Lage Landen, waaronder Nederland, België en Luxemburg vallen, wordt al sinds de Romeinse tijd wijn gemaakt. Vooral tijdens de warme periode in de Middeleeuwen van 950 en 1250 was de wijnbouw op haar hoogtepunt. Monniken in kloosters maakten destijds vooral de wijnen. De wijn was destijds totaal anders dan nu en was veel zoeter. Meer over de geschiedenis van wijnbouw en wijn vind je in ons blog over de geschiedenis van wijn.
De Kleine IJstijd, die liep van 1300 tot 1860 was de grootste boosdoener voor de Belgische en Nederlandse wijnbouw. Door de daling in temperatuur werden de mogelijkheden voor het telen van druiven stukken minder. Veel oogsten mislukten door schimmel en het niet rijp worden van de druiven. Ook toen hielden de kloosters de wijnbouw vooral in stand.
Napoleon was degene die de wijnbouw in België helemaal sloopte. Om de Franse wijnen te beschermen werd het verboden voor de Lage Landen om wijn te produceren. Ook de lagere temperatuur door de uitbarsting van de vulkaan de Tambora in Indonesië speelde een belangrijke rol in het einde van de wijnbouw in België.
1960: de opleving van Belgische wijnen
De Belgische wijnbouw keerde pas eindjaren zestig terug in België. Waar eerst enthousiaste hobbyisten wijngaarden in België aanlegden en Belgische wijnen gingen maken is dat tegenwoordig heel anders. In 2018 waren er in België 320 wijngaarden. Hierin zijn zowel de professionele wijnboeren meegenomen als de hobbyisten met een eigen wijngaard meegenomen.
Hoe smaken Belgische wijnen?
In België worden vooral mousserende en witte wijnen gemaakt. België heeft net zoals Nederland een relatief koud klimaat. Hierdoor de druiven langzamer rijpen en er andere druivensoorten nodig zijn dan in bijvoorbeeld Frankrijk of Italië. Door het koude klimaat zijn de wijnen minder aromatisch en zijn de wijnen frisser en hebben ze soms meer zuren. Dat is niet erg. Het is aan de wijnbouw om daar een mooi eindresultaat van te maken. Dit lukt ze over het algemeen goed. Zeker door de toegenomen kennis over wijnbouw en de vinificatie neemt de kwaliteit van Belgische wijnen toe.
Natuurlijk wisselt de smaak per wijn en per gebruikte druivensoort heel erg. Elke wijnboer en elke wijnmaker gaat daar anders mee om. Daarom smaakt elke wijn net even anders. Dat de wijnen minder aromatisch en frisser zijn is algemeen de regel bij Belgische wijnen.
Welke druivensoorten worden er gebruikt voor Belgische wijnen?
Anders dan in Nederland wordt in België vooral wijn gemaakt van klassieke druivenrassen, zoals de chardonnay en de pinot noir. België heeft net hogere temperaturen waar de klassieke druivensoorten beter groeien dan Nederland. In België worden vooral mousserende en witte wijnen gemaakt van de chardonnaydruif. 121 hectare zijn er van deze druivensoort aangeplant, ruim een derde van het totale aantal hectare wijngaarden. Naast de chardonnay zijn deze witte druivensoorten veel aangeplant op Belgische wijngaarden:
- De pinot gris (pinot grigio) (22 hectare)
- De auxerrois (20 hectare)
- De johanniter (13 hectare)
- De pinot blanc (12 hectare).
- De solaris (11 hectare)
- De müller-thurgau (rivaner) (7 hectare)
- De pinot meunier (6 hectare)
De druivelaars voor Belgische rode wijn
In het Vlaams worden druivenranken, de planten waar druiven aan groeien, druivelaars genoemd. De pinot noir is met 40 hectare de meest aangeplante blauwe druif in België. De meeste Belgische rode wijnen worden in Vlaanderen gemaakt. In heel België zijn 35 verschillende druivensoorten aangeplant. Een groot aantal van deze druivensoorten komt heel beperkt voor. Na de pinot noir (spätburgunder) volgen de volgende blauwe druivensoorten:
- De regent (11 hectare)
- De dornfelder (7 hectare)
- De pinotin (6 hectare)
Opvallend is dat België en Luxemburg, twee landen die overeenkomsten hebben, zeker qua ligging, een totaal andere wijntraditie kennen. Luxemburg is altijd een wijnland geweest en de landen gebruiken bijna niet dezelfde druivenrassen. Waar in Luxemburg de elbing, de riesling en de auxerrois veel voorkomen zijn deze druiven amper terug te vinden in België.
De Belgische wijnstreken: wijnregio’s voor Belgische wijnen
In België zijn er net zoals in Frankrijk en in Portugal officiële wijnstreken. De vijf Belgische wijnstreken hebben een keurmerk dat door de Europese Unie goed gekeurd is, een BOB. Belgische wijnen kunnen drie verschillende keurmerken hebben. De BOB is hierin het beste en belangrijkste keurmerk. Dit is het keurmerk dat de wijn uit een bepaald gebied komt en de wijn wordt gemaakt van geselecteerde druivenrassen. Daarnaast zijn er twee landwijnen, die is het keurmerk dat wijn uit een gewest komt. Het is in Nederland vergelijkbaar met de BGA wijnen die per provincie zijn ingedeeld. In België bestaan de twee volgende keurmerken voor landwijn:
-
Vin de Pays de Jardins de Wallonie, voor alle wijnen die in Wallonië gemaakt worden.
-
Vlaamse Landwijn, voor alle wijnen die uit Vlaanderen komen.
Wijnbouw in Wallonië & Vlaanderen
Wallonië heeft de minste wijngaarden en produceert een fractie minder wijn dan Vlaanderen. Dit komt deels omdat hier al langer aan wijnbouw wordt gedaan en de temperatuur en de omstandigheden van de wijngaarden, het terroir, beter zijn. Dit komt vanwege het landschap dat meer heuvels heeft en meer een landklimaat dan Vlaanderen.
Omdat in België vooral mousserende wijnen worden gemaakt hebben bubbels in België ook een eigen keurmerk. Er zijn drie keurmerken, één keurmerk voor bubbels uit Vlaanderen en twee keurmerken voor mousserende wijnen uit Wallonië:
-
BOB Vlaamse Mousserende Kwaliteitswijn
-
BOB Vin Mousseux de Qualité de Wallonie
-
BOB Crémant de Wallonie
Naast de verschillende keurmerken voor wijn uit Vlaanderen, Wallonië en mousserende wijnen kent België ook vijf verschillende officiële wijnstreken. Alle Belgische wijnstreken voldoen aan de strenge Europese eisen waaraan wijnregio’s moeten voldoen. Sinds 1997 kent België haar eerste wijnstreek, twintig jaar later, in 2017 werd de laatste toegevoegd. De jongste wijnstreek in België, BOB Maasvallei, is extra uniek vanwege het feit dat ze zowel in België als in Nederland ligt. De geologische omstandigheden en het terroir liggen aan beide kanten van de Nederlands-Belgische grens. In 2020 zijn er geen lopende aanvragen voor andere Belgische wijnstreken.
BOB Hagelandse wijn: de oudste Belgische wijnstreek
Dit is de oudste wijnstreek voor Belgische wijnen. Al in 1973 werd er de vereniging voor Hagelandse Wijnliefhebbers opgericht. Uiteindelijk dienden ze de aanvraag voor de Gecontroleerde Oorsprongsbenaming in 1995 in en werd het keurmerk aan hen toegekend in 1997. Sinds dat moment is Hagelandse wijn een keurmerk voor kwaliteiswijnen uit de driehoek Leuven, Aarschot en Diest, ten noordoosten van Leuven. De wijnen uit Hageland zijn uniek door de bodem waar de wijngaarden op liggen. De bodem bestaat uit steengronden met relatief veel ijzer. Veel wijngaarden liggen op hellingen die op het zuiden gericht zijn, waardoor de druiven extraveel zonlicht kunnen krijgen.
BOB Haspengouwse wijn: unieke wijnen door de leembodem met mergel
Sinds 2000 is Haspengouw een Belgische wijnstreek. De wijnregio ligt tussen Leuven en Maastricht. Wijnen uit Haspengouw unieke smaken die komt door de leemgronden die zorgen voor een uniek terroir in combinatie met het microklimaat dat zich vormt door de heuvels. De leembodem bestaat deels uit mergel, dit zorgt voor mineraliteit in de wijnen die uit Haspengouw komen.
BOB Côtes de Sambre et Meuse: keurmerk voor kwaliteitswijn uit Wallonië
Dit is de grootste Belgische wijnstreek. Ze loopt namelijk van het zuiden van Brussel tot aan de Luxemburgse grens. Het wijngebied omvat ongeveer heel Wallonië. Want naast het geografische gebied zijn ook de druiven uit het stroomgebied van de Maas toegestaan voor het maken van wijn met het keurmerk van Côtes de Sambre et Meuse. Sinds 2004 mogen er wijnen worden gemaakt met dit geografische keurmerk.
BOB Heuvellandse wijn: wijn uit West-Vlaanderen
De Belgische wijnstreek Heuvelland ligt ten zuiden van Ieper in Vlaanderen tegen de Franse grens aan in de provincie West-Vlaanderen. Sinds 2005 is het gebied onder Ieper een wijnstreek. Het gebied heeft een gematigd klimaat en heeft een gunstig microklimaat door de ligging van bossen in de omgeving. De koudere zeewinden kunnen door de bossen niet verder. Net zoals bij Hageland bestaat de bodem hier ook uit zandsteengronden met hoge hoeveelheden ijzer en klei. In Heuvelland zijn drie wijngaarden die het geografische keurmerk van Heuvelland mogen dragen: Entre-Deux-Monts, Monteberg en Domein Vidaigne.
BOB Maasvallei, de Belgisch-Nederlandse wijnstreek in Limburg
De jongste Belgische wijnstreek is een unieke wijnstreek, want ze is grensoverschrijdend en ligt zowel in België als in Nederland. Ze ligt in Belgisch en Nederlands Limburg. Waar ze in België de jongste wijnregio is is ze in Nederland het oudste wijngebied. De rivier de Maas is niet alleen de naamgever maar ook de belangrijkste rivier. Door de grote hoeveelheid water en de heuvels van het Kempisch plateau heeft het gebied een uniek microklimaat dat warmer is. Hierdoor kunnen de druiven er nog beter groeien. Ook het sediment dat de Maas in de benedenloop afzet draagt bij aan de vruchtbaarheid van de bodem. Het sediment bestaat uit leem en grind, deze combinatie is bijzonder. Meer over deze unieke Europese wijnstreek staat in ons blog over de BOB Maasvallei.
Hoe is toekomst van wijnen uit België? Wijnland van de toekomst
België is bezig met een voorzichtige opmars als wijnland. Door de klimaatverandering en de professionaliteit neemt het aantal Belgische wijngaarden toe. Waar in 2019 441 hectare wijngaard worden gebruikt voor de productie van Belgische wijn wordt dit binnenkort veel meer. In totaal zijn er 615 hectare wijngaarden, waarvan bijna de helft de komende jaren (2020 – 2022) rijp is voor het maken van kwalitatief goede druiven voor wijn. Hiermee gaat het aantal Belgische wijnen verdubbelen, wat de vraag ten goede komt.
Door het warmere weer neemt waarschijnlijk ook de productie per hectare de komende jaren toe. Waar een gemiddeld hectare wijngaard in België nu 3.500 oplevert, is dit nog minimaal de helft van Franse wijngaarden. Tot nu toe maken Belgische wijnboeren genoeg om het in het binnenland te verkopen. Buiten België zijn er nog amper Belgische wijnen te koop. In enkele goede restaurants worden Belgische wijnen geserveerd.
Van wijnpioniers naar wijnprofessionals
Daarnaast neemt de kennis over de wijnbouw toe. De pioniers waren vaak hobbyisten. De volgende generatie Belgische wijnboeren, soms de kinderen van de pioniers, nemen het over. Zij hebben vaak oenologie gestudeerd in Duitsland, Frankrijk of Zuid-Afrika en nemen hun opgedane kennis mee terug naar België. Door hun kennis worden de wijngaarden beter en neemt de kwaliteit van de Belgische wijnen toe. In Nederland zijn er vandaag de dag nog amper Belgische wijnen te koop. Bij elke wijnhandels en slijters in het zuiden van Nederland is wijn uit België te koop.
Bronnen
- Belgische Wijnbouwers. Wijnbouw in België.
- Belgian Wines. Hageland.