Geplaatst op door

Alto Adige: de noordelijkste wijnstreek van Italië

Alto Adige: de noordelijkste Italiaanse wijnstreek met Duitse invloeden

De Alto Adige, ook wel Südtirol, is de noordelijkste provincie van Italië. Er worden drie talen gesproken, Italiaans (ca. 60%), Duits (ca. 40%) en Ladinisch (slechts een paar procent), een Reto-Romaanse taal die voornamelijk in de Dolomieten wordt gesproken, zijn allemaal officiële talen van dit gebied. Dat er zoveel Duits wordt gesproken in dit gebied, komt niet zomaar uit de lucht vallen.

De Alto Adige was vanaf het begin van de 8e eeuw een onderdeel van het Hertogdom Beieren, toen stond dit gebied nog bekend als Südtirol. In 1027 komt ook Trentino, wat onder Südtirol ligt bij dit hertogdom. Vanaf 1363 worden deze twee gebieden Habsburg en worden ze onderdeel van Oostenrijk. Na de eerste wereldoorlog mochten Trentino en Südtirol door Italië worden ingelijfd als beloning voor het kiezen van de kant van de geallieerden. De Italianen kregen het gebied waar de rivier de Etsch (Adige) doorheen stroomde, het gebied waar de Inn doorheen stroomde bleef bij Oostenrijk. Door deze scheiding werd een groot deel Duitstalige bevolking ineens Italiaans. Tijdens een volkstelling in 1910 sprak zo’n 95% in Südtirol Duits.

Onder het fascistische bewind van Mussolini werd in 1923 het Duits verboden en werden Duitse plaatsnamen veranderd in Italiaanse. Südtirol werd verboden en vervangen door Alto Adige. Tijdens de tweede wereldoorlog hoopten veel oorspronkelijke bewoners van Alto Adige dat Adolf Hitler de provincie terug zou eisen, echter woog de machtspolitiek zwaarder dan de nationale idealen. Na de hulp van Italië bij de inlijving van Oostenrijk, sloten Hitler en Mussolini een akkoord. In dit akkoord werd de inwoners van Alto Adige de keuze voorgelegd om de Duitse nationaliteit te kiezen, met als gevolg dat ze moesten verhuizen naar het Duitse rijk, of te kiezen voor om zich volledig tot Italiaan te laten aanpassen en op die manier afstand te doen van alle Duitse en Duitstalige rechten. Onder de druk van deze regeling vertrok 86%, zo’n 75.000 mensen, naar Oostenrijk en Duitsland. Na 1945 mochten deze mensen niet terugkeren naar Italië. Na internationale druk die op Italië werd uitgeoefend liet Italië onder dwang remigratie toe, waar uiteindelijk ongeveer een derde gebruik van heeft gemaakt.

Bij de Vrede van Parijs werden de rechten van de Duitstaligen, op papier, verbeterd. Echter waren de Italiaanstaligen op bestuursniveau in de meerderheid, waardoor de afgesproken autonomie niet werd omgezet naar wetgevingen waar de Duitstaligen direct iets aan hadden. De spanningen tussen de Zuid-Tirolers en de Italianen liepen hierdoor verder op en in 1961 werden er meerdere aanslagen richting de Italiaanse militaria, burgers, scholen, kerken etc. gepleegd. De Italiaanse politie en justitie traden hard op, met lange gevangenisstraffen en martelingen. Oostenrijkse en internationale opinies dwongen Italië de autonomie van de regio te verschuiven van de regio Trentino-Südtirol naar Südtirol waar de Duitstaligen een meerderheid vormen en een eigen beleid konden voeren. In 2001 is deze autonomie verder uitgebreid. Ondanks deze autonomie is er een grote groep Duits- en Ladinischtaligen die nog steeds pleit voor de afscheiding van Italië. De annexatie blijft een gevoelig punt voor de bewoners. Oostenrijk is van plan om de inwoners van Alto Adige een Oostenrijks paspoort aan te bieden. De Italiaanse overheid keurt dit echter af.

De geschiedenis van de Alto Adige wijnen

Voor meer dan 3000 jaar heeft wijn al een rol in de Alto Adige en heeft deze de ontwikkeling van de provincie aanzienlijk gevormd. Archeologische vondsten van druivenpitjes uit 500 voor Christus wijzen op eeuwenoude wijnbouw. In het gebied wat nu noord Italië is zijn zelfs drinkvaten en snoeihaken gevonden die dateren uit de ijstijd. In 15 voor Christus was het huidige Alto Adige onderdeel van het Romeinse Rijk. De combinatie van de Romeinse wijntechnieken en de traditie van wijnbouw van de Rhätien, het volk wat toen de alpengebieden bewoonde, zorgde al snel voor de eerste ‘gouden eeuw’ van wijnmakerij. Er werden nieuwe druivenrassen de provincie in geïmporteerd en op de hellingen van de bergen werden nieuwe wijngaarden aangelegd die veilig waren voor overstromingen.

Na deze tijd zijn er veel groepen en inwoners van het gebied geweest die allemaal hun stempel op de wijnmakerij hebben gedrukt. Vanaf 700 na Christus waren de verschillende wijnhuizen onder de regie van kloosters en edellieden uit het huidige Zuid-Duitsland. Zij gebruikten deze wijnhuizen om hun vraag naar wijn te kunnen bevredigen. De monniken hebben de omgang van de wijn geperfectioneerd en hier zeer gedetailleerde verslagen over bijgehouden. In de loop van de middeleeuwen hebben meer dan veertig kloosters uit Beieren en Zwaben de regie over verschillende wijnhuizen in de provincie Alto Adige gekregen. Dit had een stimulerend effect op de wijnbouw gedurende een tijd van bijna 1000 jaar. Aan het einde van de middeleeuwen viel de Alto Adige onder de regie van Habsburg, toen zijn de wijnen zelfs bij de koninklijke en keizerlijke hoven in Europa aangekomen.

Vandaag de dag staat de Alto Adige nog steeds bekend als de top van Italië. Alhoewel ze lang hebben moeten wachten op het DOC  keurmerk voor de Alto Adige, 1970 en 1975, valt vandaag de dag 98.8% van de gehele wijnbouw in de Alto Adige onder het beschermde DOC-keurmerk.

Ondanks deze rijke en uitgebreide geschiedenis, is Alto Adige een van de kleinste wijngebieden van Italië. Ook blinkt deze streek uit door het brede scala aan internationale druivenrassen en de vele prijzen die ze hebben binnengesleept in het kleine gebied. De oprichting van de “Consorzio Alto Adiges Wines” heeft de wijnen uit Alto Adige tot een hoger niveau weten te tillen en de markt uitgebreid naar internationaal niveau.

Van welke druivensoorten worden de witte wijnen uit Alto Adige gemaakt?

Ongeveer 60% van de wijnen die in Alto Adige worden gemaakt zijn witte wijnen. Er staan in Alto Adige in totaal 18 verschillende druivenrassen, waarvan 12 wit. De witte druiven die staan aangeplant zijn:

Ook staan de druiven kerner, moscato giallo, silvaner, riesling, riesling italico en malvasia aangeplant, maar dit is bij elkaar maar 7% in totaal.

Van welke druivensoorten worden de rode wijnen uit Alto Adige gemaakt?

Zo’n 40% van de wijnen uit Alto Adige zijn rode wijnen. Er staan zes rode drivenrassen in de Alto Adige:

Hoe smaken de Italiaanse wijnen uit Alto Adige?

Door het brede aanbod van druivenrassen in de Alto Adige lopen de wijnstijlen iets uiteen. Over het algemeen geld in Alto Adige wel: Kwaliteit over kwantiteit. Door de strenge selectie van de oogst en de bekwaamheid van de wijnmakers komen de wijnen uit de Alto Adige elk jaar weer in de top van de Italiaanse wijnen. De witte wijnen zijn over het algemeen droog, fris en karakteristiek door de kalkhoudende en vulkanische terroirs die de wijnen hun mineraliteit en lichte zuren geven. De rode wijnen zijn soms fruitig, soms wat complexer. Deze worden ook door het terroir beïnvloed en zorgt voor een mooie variëteit aan wijnstijlen.

Witte wijnen uit Alto Adige

  • Pinot grigio/pinot gris: de pinot grigio’s uit Alto Adige zijn vaak hoger in de zuren en minder fruitig dan men gewend is. Vaak tonen van appel, peer, kweepeer, maar kan ook mineralig zijn met tonen van bloesem.
  • Pinot bianco/pinot blanc: vooral aangeplant in de hogere wijngaarden tot 800 meter. Dit zorgt ervoor dat deze wijnen vaak wat frisser zijn,wel nog met fruitige tonen. Aroma’s van groene appel, peer, citroen, hooi en hazelnoot.
  • Gewürztraminer: de gewürztraminer is een stuk aromatischer dan de witte pinot rassen. Met aroma’s zoals rozenblaadjes, lychee, tropisch fruit en kruidnagels zijn deze wijnen een fascinerende soort. Een van de meest gewilde wijnen uit Alto Adige.

Rode wijnen uit Alto Adige

  • Schiava: Een druivenras die al sinds de 16e eeuw aanwezig is in Alto Adige, en dus wordt gezien als een inheemse druif. De wijnen van deze druiven zijn licht met gematigde tannine, bloemige tonen van viooltjes en frisse bessen. Deze wijn kan licht gekoeld worden gedronken al aperitief. Afhankelijk van het gebied waar de wijn vandaan komt in Alto Adige, zijn deze wijnen vol of kruidig.
  • Lagrein: De tweede inheemse druivensoort, die in 1970 bijna uitgestorven was, is een ras waar karakteristieke wijnen met fluweelzachte body en zachte frisheid van wordt gemaakt. De kruidige tonen worden vergezeld door aroma’s van bessen, verse kersen en viooltjes. Deze wijnen worden als ze op kleine eikenhouten vaten worden gerijpt vol van smaak.
  • Pinot nero/pinot noir: De wijnen van de pinot noir uit Alto Adige barsten van de geur van bosvruchten met tonen van kruidnagels en viooltjes. Zachte, elegante wijnen die door Italiaanse wijngidsen worden omschreven als de beste pinot noirs ten zuiden van de Alpen.

Wijn & spijs met Italiaanse gerechten en wijnen uit Alto Adige

De wijnen uit Alto Adige gaan goed samen met veel traditionele gerechten uit het gebied. De keuken heeft veel Duitse invloeden gehad en dat zien we ook terug in een van de bekendste gerechten uit het gebied, de canederli/knödeln met spek uit Alto Adige. Een romig, zacht gerecht wat als echt comfortfood beschouwd kan worden. Dit gerecht kan het beste worden gecombineerd met schiava, pinot grigio, pinot bianco, chardonnay en müller-thurgau.

De meeste witte wijnen uit Alto Adige lenen zich uitstekend als aperitief. Met een goedgevulde borrelplank kunt u zich onder andere uit de voeten met wijnen van de gewürztraminer, pinot bianco, sauvignon blanc en kerner. Leg op de plank wat charcuterie, lichte kazen, olijven, bruschetta, zoete pepers met roomkaas en dadels gevuld met geitenkaas omhuld met spek en u bent helemaal voorzien.

Mocht u wat meer tijd hebben in de keuken, maak dan een lekker stoofpotje van hert en paddenstoelen. Liever een vegetarische avond? Maak dan deze smokey stroganoff uit de Gezonde Bourgondiër met gemengde paddenstoelen. Allebei heerlijke gerechten voor bij de pinot noir, lagrein, merlot en cabernet wijnen uit Alto Adige.

Bronnen: