Portugal: land van port, vinho verde en madeira wijn

Bij wijn uit Portugal denken de meeste mensen direct aan port. Maar er is zoveel meer uit het land met meer dan 250 autochtone druiven. Waar veel wijngebieden de Franse druiven én stijl gingen overnemen, bleven de Portugezen bij hun typische druiven en smaak. Dat was een goede investering in de toekomst! Want hun krachtige rode wijnen zijn door de Wall Street Journal bekroond als dé wijn van de toekomst. Dat er toekomst zit in de Portugese wijnen komt door haar geïsoleerde wijnbouw. Portugal kent veel druiven die nergens anders voorkomen.

Al 4.000 jaar wordt er wijn verbouwd in Portugal. Portugal grenst aan de oostkant aan Spanje en in het westen aan de Atlantische Oceaan. De belangrijkste steden zijn Lissabon en Porto. In Lissabon mondt de Taag (Tejo) uit in de Atlantische Oceaan en in Porto de Douro. Aan deze rivieren liggen ook een aantal van de belangrijkste Portugese wijnregio’s. De grootste wijngebieden zijn Minho, waar de vinho verde vandaan komt, de Douro, de geboorteplek van port, de Dão, de Alentejo, de Algarve en de gebied rondom Lissabon.

Portugal: land van vrouwelijke wijnmakers

Portugal is het wijnland van vrouwen. Dit komt door de Anjerrevolutie van 1974. Vrouwen kregen na de dictatuur een gelijke positie aan de man. Hierdoor was het voor hen gemakkelijker om te studeren en gebruikelijker om als vrouw een fulltime baan te hebben. Dit zorgde ervoor dat in Portugal de man/vrouw-verdeling in de wijnbouw 50/50 is. Het hoogste percentage van alle wijn producerende landen. Vooral het percentage in het maakproces is hoog. Dit is een logische keuze, aangezien veel vrouwen beter kunnen proeven dan mannen. Buiten de grote portmerken zijn de meeste Portugese quinta’s familiebedrijven. Juist bij deze familiebedrijven is het percentage vrouwen hoog.

Portugese druiven: lokale en onbekende druiven

In Portugal zijn meer dan 400.000 hectare wijngaarden die tien miljoen hectoliter maken. Dit komt neer op 2.500 liter wijn per hectare. De meest aangeplante druif van Portugal is de tinta roriz, die beter bekend is als de tempranillo en die voorkomt in het hele land. De meest aangeplante witte druif is de fernão pires, ze is vooral populair in Noord-Portugal. Hier maken ze er witte Dourowijnen van of vinho verdes.

Portugal heeft veel autochtone druiven. De meest voorkomende druiven zijn: albarinho, fernão pires, encruzado en artinto. De rode druiven die in Portugal voorkomen zijn: touriga nacional, touriga franca, tinta roriz (tempranillo), tinta amarela en baga. Er zijn nog heel veel meer Portugese druiven. Elke regio heeft haar eigen lokale druiven.

Anders dan in andere landen gebruiken de Portugezen lagares van graniet. Dit zijn een soort grote kruiken in de vorm van een ei. Hier worden de wijnen in gefermenteerd. Het komt in Portugal veel voor om daarna de rode wijnen in Franse eikenhouten vaten te laten rijpen. Uiteindelijk komt er een Portugese kurk op om de fles af te sluiten. Het land is het grootste productieland voor kurken. Veel van de vaten die voor port worden gebruikt worden uiteindelijk voor het maken van Schotse whisky gebruikt.

De wijnen in Portugal zijn divers. Van zware langgerijpte portwijnen tot frisse vinho verdes. Veel witte wijnen in Portugal zijn fris en licht van smaak. Voor vinho verdes worden onrijpe druiven gebruikt. Wijnen uit de Azoren hebben hetzelfde karakter. Rode wijnen zijn vaak zwaar. Houtgerijpte tinta roriz wijnen komen veel voort uit de Douro of de zware rode wijnen uit de Estremadura. Natuurlijk staat Portugal ook bekend vanwege haar versterkte wijnen: port, madeira en moscatel. Port en moscatel vind je in de Dourovallei. Moscatel is een wijn die op port lijkt, maar wordt van de witte muskaatdruif gemaakt. Madeira is een versterkte wijn van het eiland Madeira.

De classificaties voor wijn in Portugal

Maar waarom waren normale Portugese wijnen lange tijd niet zo populair? Portugal exporteerde buiten port niet heel veel en de productie was jarenlang minder van kwaliteit. Sinds de jaren ’90 is daar verandering in gekomen: het werk in de wijngaard werd beter, maar vooral in de wijnmakerij werd alles geavanceerder. Dit kwam door de toetreding tot de Europese Unie, de verbeterde technieken van mensen die na de Anjerrevolutie terugkwamen en investeringen van de Wereldbank. Bij de toetreding tot de EU werden ook classificaties ingevoerd. Je hebt hierin vier classificaties:

• Vinho de Portugal, dit geldt voor alle wijnen uit heel Portugal.
• Vinho Geregional/Indicação Geográfica Protegida (IGP). Dit zijn de Portugese landwijnen. Op het etiket mogen de namen van de druiven en het jaartal genoemd worden.
• Indicação de Provenciência Regulamentada (IPR). Hierbij gaat het om het gebied waar het uit komt. Als een wijn een DOP wil worden, moet de wijn eerst vijf oogstjaren in deze categorie blijven.
• Denominação de Origem Protegida/Controlado (DOP/DOC). De hoogte classificering voor kwaliteitswijnen uit een gebied, op basis van ligging, bodem en klimaat. Ook maken de stijl en de druiven hier uit.

Daarnaast kan er bij DOP-wijnen nog een aantal extra kwaliteitsaanduidingen gebruikt worden:

• Reserva, een vatlagering van minimaal 2 jaar voor witte wijnen en 3 jaar voor rode wijnen.
• Garrafeira, voor witte wijnen met minimaal anderhalf jaar vatlagering en 9 maanden flesrijping. Rode wijnen moeten minimaal 2 jaar vatlagering en 2 jaar flesrijping hebben. Ook geldt er bij rode wijnen een minimaal alcoholpercentage van 12.5%.
• Nobre, voor witte wijnen met minimaal 2 jaar vatlagering en 4 jaar voor rode wijnen.

De toetreding tot de EU in 1986 bracht niet alleen meer moderniteit in de wijnbouw. Ook kwamen er meer afgebakende gebieden. De Douro was al het eerste afgebakende gebied met een keurmerk in de wereld, maar verder waren er amper afbakeningen in Portugal. De regels die werden ingevoerd komen overeen met de wetten zoals die in Frankrijk en Italië gelden. Vooral in het noorden van Portugal wordt veel wijn gemaakt. Uit het zuiden komt wijn, maar in veel gebieden is het te warm en te droog voor wijnbouw. Door de klimaatverandering trekt deze grens steeds verder naar boven. In het noorden bevinden zich de twee grootste en belangrijkste wijngebieden van Portugal: de Douro is het belangrijkste wijngebied.

Wijnstreek de Douro: port

De Douro Vallei is het wijngebied waar voornamelijk port en rode wijnen vandaan komen. Het is het bekendste wijngebied en het is ook het eerste afgebakende wijngebied met kwaliteitskeurmerk in de wereld. Ze maken er met name rode wijnen en port. Ook is het een heel mooi gebied: het is door Unesco op de Werelderfgoedlijst gezet. Meer over de Douro en haar wijnen vind je hier. Uit de Dour Vallei komt onze Teoria Reserva, een klassieke rode wijn uit de Douro.

Wijnstreek Minho: vinho verde

Minho, waar vinho verde vandaan komt is het grootste wijngebied van Portugal. In deze regio maken ze vooral witte vinho verdes. Het is de regio ten noorden van Porto en de Spaanse grens. Uit dit wijngebied hebben wij de Mafesousa. Dit is een wijn die sterk lijkt op een vinho verde. Ook over de Portugese wijnstreek Minho hebben we een blog geschreven.

Tejo: de vlakke wijnstreek bij Lissabon

De Portugese regio Tejo staat vooral bekend als landbouwregio: veel van het graan en vlees komt uit deze streek. Maar ze maken er ook wijn. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de Douro zijn hier relatief grote wijnbedrijven die wijnen maken met een perfecte prijs-kwaliteitverhouding. Meer over deze wijnstreek waar ze vooral met de inheemse touriga nacional, de trincadeira en de castelão werken vind je in ons blog over de wijnstreek Tejo.

Wijnstreek Alentejo

Het zuiden is in veel gevallen te warm en te dor voor wijngaarden. Het ligt aan de Spaanse grens, landbouw is er mogelijk door de rivier de Taag die door het gebied stroomt. Er groeien veel kurkeiken die gebruikt worden voor de kurken om de flessen mee te dichten. Het voordeel van de hitte is dat ze er al vroeg starten met oogsten. Alentejo heeft 13.000 hectare en ze produceren wijnen met een volle fruitsmaak van de autochtone antão vazdruif.

Wijnstreek Algarve

De Algarve is het gebied om Faro en Albufeira. De ligging aan de Atlantische Oceaan geeft de Algarve genoeg koelte en vocht. Door de meer dan 3.000 zonuren groeien druivenranken hier goed. De bergen tussen de kust en het binnenland blokkeren de hete wind.

Dão en Bairrada

Deze regio’s zijn de oudste wijnbouwgebieden van Portugal en ligt tussen Lissabon en Porto. De gebieden maken vooral rode wijnen die vaak lang moeten rijpen voordat ze gedronken kunnen worden. In de Dão is de bodem van graniet. Dit is ontstaan door gestold magma in de aardkorst. Graniet is een harde steensoort die slecht waterdoorlatend is.

Estramadura en Setúbal

De Estremadura heeft de meeste wijnmakers van Portugal. Echter het gemiddelde bezit is nog geen hectare. Setúbal ligt aan de monding van de Taag (Tejo). De wijnregio ligt dicht bij Lissabon, wat ze een goede verkooppositie oplevert.

Porto

Porto is de stad waar vroeger port vandaan kwam. Tegenwoordig is het niet meer verplicht om port in Porto te bottelen. Maar nog steeds staan hier de huizen van de grote portmerken. Nog steeds is dit het handelscentrum van port en wijn. Voor wijnliefhebbers is het de plek waar je met gemak veel wijnproeverijen kunt bijwonen.

Het wijneiland Madeira

Madeira is een Portugees eiland voor de Afrikaanse kust en waar vooral Madeira wordt geproduceerd. Het is een versterkte wijn die vroeger al door handelsschepen werd meegenomen. Het klimaat op het eiland Madeira is mild en heeft veel invloed van de Atlantische Oceaan. Ze hebben er autochtone druiven zoals de sercial, de  boal en de terrantez. Deze druiven groeien aan pergola’s.

De Azoren: de Portugese eilandengroep

De Azoren is een eilandengroep in de Atlantische Oceaan. De 9 eilanden, op 2 uur vliegen vanaf het vasteland, produceren ook wijn. De vulkanische eilanden hebben een mild en wisselvallig klimaat. De gebruikte druiven zijn ook te vinden op het vasteland, maar door de vulkanische bodem krijgen ze een mooie minerale smaak. De Azoren zijn ontdekt door de Portugese zeevaarder Cabral. Hij is de naamgever voor onze Portugese rode wijn de Rota de Cabral. 

Bronnen:

• Opaz, G., (n.d.). How are women uniting Portugal through wine? Catavino. Website: https://catavino.net/how-are-women-uniting-portugal-through-wine/
• Prates, J. (2019). Soul Wines Presentation, Vila Real, October 2019. Nervir, Vila Real.
• Teague, L. 2019, 24 oktober. The 5 wines we should be drinking more of, Wall Street Journal. Website: https://www.wsj.com/articles/the-5-wines-we-should-be-drinking-more-of-11571924754?mod=cx_life&cx_navSource=cx_life&cx_tag=contextual&cx_artPos=5#cxrecs_s
• Wines of Portugal, (n.d.), meerdere pagina’s, website: http://www.winesofportugal.com/